مديريت ايمني در كارگاههاي عمراني
با رشد فزاينده توسعه و اجراي طرحها و پروژههاي عمراني در كشور، متاسـفانه شـاهد آن هسـتيم كـه آمـار حـوادث و سـوانح و وضعيت بهداشت و سلامتي شغلي در اين بخش از اقتصادي وضعيت مناسب و مطلـوبي را نداشـته و در عـين حـال رونـد فزاينـده ونگران كنندهاي را در طول ساليان اخير دنبال ميكند. امروزه در حالي كه در بسياري از صنايع و كارخانجات، موضوع مديريت ايمني به عنـوان يك مقوله ساختارمند دنبال ميشود و با هدف مديريت پيشگيرانه حوادث همراه با برنامهريزيهاي دقيق به كار گرفته ميشود.
امروزه شاهد هستيم در پروژهها و طرحهاي عمراني، مقوله مديريت ايمني به صورت ابتدايي و صرفاً بر پايه مديريت علاج بخشي و منفعلانـه نگريسـته می شود. نتيجه طبيعي اين نگرش، رشد روزافزون آمار سوانح و حوادث در پروژههاي كشور مي باشد.
ضرورت و منافع مديريت ايمني در كارگاههاي عمرانی
مديريت ايمني به عنوان يك مفهوم و روش مقابله با خطرات در راستاي حفظ جـان انسـانها و جلـوگيري از خسـارات و صـدمات از آغـاز پيدايش در حال تغيير و گذار بوده است. شكل اوليه آن كه زماني تنها يك روش ساده عمدتاً اصلاحي و نه پـيش گيرانـه بـه منظـور حذف عوامل خسارات و صدمات بود، به شكل كنوني آن كه اغلب روشي پيچيده و ضوابط سخت گيرانه براي كنترل مطمئن صدمات است، دگرگون شده است.
در ميان قابليت هاي بارز مفهوم مديريت ايمني ظرفيت كافي براي كارهايي فراتر از شناسايي روابط علت و معلـولي وطرح ريزي روشهاي كنترل عملي وجود دارد. اين اقدامات، از آغاز تكوين به صورت روشهاي عملي برنامه هاي ايمني در آمده انـد.
بـه اين ترتيب مهارتهاي مديريت ايمني در تمام ابعاد صنعت (از جمله صنعت ساخت) با گذشـت سـاليان متمـادي، افـزايش يافتـه انـد. دگرگـوني فزايندهاي در روند رو به رشد آگاهي و توانايي برآورده سازي ابزارهاي كنترل مخاطرات مورد نياز، به وقوع پيوسته است. شـواهد ايـن موضوع در بسياري از آيين نامه ها و قوانين مرتبط ديده ميشود.
ممكن است اين روند ، موضوعي عادي و قابل تصور به نظـر آيـد، بـا اين حال تجارب و نتايج عملي به ما يادآوري مي كند كه عليرغم آگاهي از علـل و وجـود بسـياري از ابزارهـاي كنترلـي پيشـنهادي رخدادهاي منجر به صدمات و خسارات همچنان تكرار ميشوند. در واقع ميتوان ادعا كرد مشكلات اجرايي، مسأله اصلي برنامه هـاي مديريت ايمني بوده اند.
به كارگيري تمهيدات و موارد اشاره شده در برنامه هاي ايمني تا زماني كه بر روي كاغذ هستند، موثر و مفيد و خالي ازهر نوع اشكال به نظر ميرسند، در حاليكه در عمل ممكن است نتايج آنها رضايتبخش نباشد. ضرورت بسترسازي تفكـر ايمـن كـه ازطريق فرهنگ سازي در بين افراد درگير در كار اعم از مديريت ارشد، مـديريت كارگـاه و مهندسـان، كـارگران و متصـديان بسـط و گسترش مي يابد، ميتواند سبب كارايي برنامه هاي مديريت ايمني گردد.
با توجه به مفهوم كلي ايمني در انجام فعاليتهاي به طريقه ايمن و خالي از خطرات ممكن، موارد زير را به لحاظ منشاء خطرات در انواع حوزه هاي عملكردي مديريت ايمني كه در موضوع كارگاه هاي عمراني مي تواند مطرح باشد، نام برد :
1- موضوعات مربوط به تجهيزات و ماشين آلات :
در اين مبحث به انواع نكات ايمني و موارد مرتبط با كار با تجهيزات، ابزار و ماشين آلات مستقر در كارگاهها ( اعم از دائم يا موقت، متحرك يا ثابت) پرداخته ميشود. در حقيقت محور اصلي ايـن دسـته از مـوارد ايمني تجهيزات و نحوه تعامل آن در كار با انسانها و محيط كاري است.
2- موضوعات مربوط به نيروي انساني :
با توجه به اينكه در كارگاههاي ساختماني اساساً كارها بـر دوش كـارگران بـوده و بـرخلاف كارخانجات صنعتي از اتوماسيون خاصي برخوردار نيست، لذا ايمني و امنيت كاري نيروي انساني به ويژه كارگران و متصـديان
( اپراتورهاي ) دستگاهها كه مستقيماً با فعاليتهاي اجرايي درگير نيستند، اهميت فراواني دارد.
اين مبحـث عمـدتاً بـه مباحـث بهداشـت فردي (نظير تماس با مواد شيميايي، اشعه و ساير موارد) و ايمني فردي (تجهيزات، البسه و وسايل ايمني) مي پردازد.
3- موضوعات مربوط به ايمني محيط كار (كارگاه) :
در كنار ايمني انسان و تجهيزات بايد رعايت نكات و موارد ايمني در محيط كاري و انجام ايمن فعاليتهاي اصلي و پشتيباني لحاظ شود.
حريم و نحوه اجراي ايمن فعاليتهـايي ماننـد گـودبرداري، انفجـار، محـل قرارگيري پمپ بنزين و انبار مواد خطرناك و مواردي از اين دست در اين مقوله مي گنجد.
ايمني و قانون
تقريبا 90% رويدادهاي منجر به صدمات كه در مكانهاي كاري به وقوع مي پيوندند، قابل پيش بيني هستند. احتمالاً همين نسـبت را ميتوان در هر جايي كه پتانسيل رويدادهاي احتمالي وجود دارد، مشاهده كرد.
لذا به كارگيري روشـهاي كنترلـي مناسـب اولويـت ويژه اي دارد. ناگفته پيداست دانش مديريت ايمني در صورت به كار گيري، جلوي تعداد زيـادي از رويـدادهاي منجـر بـه صـدمات را خواهـد گرفت. متاسفانه عدم استفاده از اين دانش كه در آمار سالانه صدمات به وضوح روشن است، در سالهاي اخير مصوبات قانوني بيشتر و شديدتري را ايجاب نموده است.
يكي از نمونه هاي اين موضوع آيين نامه هاي حفاظت و بهداشت كار است كه در راستاي ماده هاي 85و86 قانون كـارازطـرف شوراي عالي حفاظت فني وزارت كار و امور اجتماعي و همچنين وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشكي (در امور بهداشت كار) تهيه و براي اجرا به تمامي كارفرمايان كشور ابلاغ شده است.
به لحاظ اهميت موضوع ايمني و بهداشت و حفاظت كار، فصل چهـارم قـانون كار كلاً به اين مقوله اختصاص يافته است.
در ماده 85 قانون كار آمده است :
“برای صيانت نيروي انساني و منابع مادي كشور رعايـت دستورالعملهايي كه از طريق شوراي عالي حفاظت فني (جهت تامين حفاظت فني) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ) جهت جلوگيري از بيماريهاي حرفهاي و تامين بهداشت كار و كارگر و محيط كار( تدوين ميشود، براي كليه كارگاه ها، كارفرمايان، كارگران و كارآموزان الزامي است.”
اهميت مخاطرات در صنعت ساخت
كارگاههاي عمراني و ساختماني يكي از پرخطرترين فضاهاي كاري به شمار مي روند كه از ديدگاه تنوع خطـرات موجـود نيـز بـا توجه به روال كاري در آن در زمره كارگاه هاي خطرناك به حساب مي آيند.
بر اساس آماري كه همه ساله از سوي ادارات كار كشورهاي مختلف و همچنـين نهادهـا و سـازمانهاي منطقـهاي و جهـاني داده مي شود، بيشترين مخاطرات شغلي و حوادث كاري در صنعت ساختمان اتفاق ميافتد.
اين موضوع در حالي است كه رقم افراد شـاغل به كار و نيز حجم گردش مالي اين بخش از اقتصاد در بسياري از كشورها در رده هاي بـالايي فعاليت هـاي اقتصـادي قـرار نـدارد.
كنتـرل جنبه هاي بيماري زاي محيط هاي كاري، نظير آسيب هاي وارد شده به بينايي و شنوايي و يا ساير آسيبهاي بدني ناشي از كارهاي معمول در كارگاه هاي ساختماني ( مانند صدمات وارد شده به مفاصل و استخوان
به دليل انجام فعاليتهاي سـخت و زيـان آور بـدون رعايـت تمهيدات لازم) هرگز قابل شمارش نيستند. شايان ذكر است اين صدمات درازمدت حوزه فعاليت كارشناسان بهداشت صنعتي اسـت و كارشناسان ايمني بيشتر با مسائل صدمات جسمي سروكار دارند.
دلايل بروز حوادث در كارگاههاي عمراني
دلايل بالا بودن آمار صدمات و جراحات در صنعت ساخت ميتواند ناشي از عوامل متعددي باشد. آنچه بر اساس مشاهدات انجـام گرفته در كارگاه هاي كشورما بيشتر به چشم مي خورند، به قرار زير است و در كشورهاي ديگر ممكن است شدت و ضعف آنها ترتيب ديگري داشته باشد.
1- تمركز بر ايمني، بسترسازي براي انجام كارها به صورت ايمن و رسوخ فرهنگ ايمني در تفكـر مـديران جايگـاه چنـدان مناسبي را ندارد. اين موضوع هم در بين مـديران عمليـاتي و مسـتقيم بـين پيمانكـاران و در سـطح مـديران كـلان كشـوري نظيـردستگاههاي اجرايي بايد نهادينه شده و ضوابط و الزامات مربوط، كاربردي و اجرايي شود تا بتوان به افزايش ايمني در كارهاي عمراني اميدوار بود.
با مصاحبه هايي كه با دست اندركاران به ويژه در بخش پيمانكاري انجام شد مشخص گرديد توجـه چنـداني بـه مباحـث ايمني در كارگاهها نشده و در تصميم گيري ها و اختصاص بودجه در كارگاه ها اولويت چنداني به ايمني داده نميشود.
همچنين دقت در سياستهاي كلان نيز روشن ميكند اقدامات ايمني چندان مورد توجه سياستگذاران اين بخش نيست.
در ارزيابي پيمانكاران به هيچ وجه به سوابق ايمني پيمانكاران توجه نشده و بيشتر به قيمت پيشنهادي و زمانبندي پروژه ها توجه شده است.
2- اتخاذ سياست هاي تشويقي در تفاوت قائل شدن بين پيمانكاران داراي سابقه ايمني بهتـر كـه در اكثـر كشـورها مشـاهده مي شود، هنوز در كشور ما ديده نمي شود. مشاهده مي شود شركتهاي بيمه نيز براي بيمه كارگاه ها بـه صـورت متوسـط نـرخ بيمـه را اعلام ميكنند و سابقه ايمني شركتهاي پيمانكاري در تعيين مقدار بيمه اثرگذار نيست.
3- در مقايسه با ساير صنعتها و شاخههاي ديگر اقتصادي مشاهده ميشود كه كم مهارت ترين افراد كـه عمومـاً بـه لحـاظ شاخص هاي آموزشي مانند سطح تحصيلات و گذراندن دورههاي مختلف در پايين تـرين سـطح ممكـن قـرار دارنـد، جـذب كارهـاي ساختماني و عمراني ميشوند كه بعضاً نيازمند آموزشهاي تخصصي خاص براي كار با ماشينآلات تخصصي اسـت.
4- وجود نيروهاي خارج از حيطه مديريت در كارگاههاي عمراني نيز يكي از دلايل بروز حوداث ميباشد. صـنعت سـاخت از نظر به كارگيري پيمانكاران دست دوم و جزء و حتي اشخاص حقيقي كه به صورت خويش فرما در كارگاه ها فعاليت ميكنند، از ديگر صنايع متمايز ميشود.
اين افراد با توجه به حضور در كارگاهها در معرض خطرات مختلفي هستند و از سوي ديگر با توجه به قرارداد با پيمانكار اصلي كه گاهي در حد يك صفحه دست نويس بوده و چندان اصول و ضوابط مربوطه در آن ديده نشده است، خـود را ملـزم به رعايت اصول و ضوابط ايمني در حوزه كاري خود نميبينند و به اين لحاظ گاهي نه تنها خود را در خطر قرار ميدهند، بلكـه بـراي ديگران نيز خطرساز مي شوند.
در كشور ما ديده مي شود به دلايل اقتصادي پيمانكاران بيشتر تمايل دارند كارهـا را بـه صـورت يكجـا (كنتراتي به اكيپ هاي كاري نظير آرماتوربند يا جوشكار بدهند و تا حد امكان از استخدام مستقيم افراد پرهيز كنند.
5- پايين بودن سطح فرهنگي كارگران به خصوص در كارگاه هاي ساختماني سبب مي شود تا موارد ناهنجاري فرهنگي نظير استعمال مواد مخدر و ساير موارد ممنوعه در سطح نسبتاً بالايي رواج داشته باشد.
نتيجه اين موارد كاهش سطح هوشياري و به دنبال آن بروز حوادث كاري است.
6- تدابير اتخاذي فعلي در كارگاههاي عمراني كشور عمدتاً مشتمل بر روشهاي علاج بخشـي )اصـلاحي( و نـه پيشـگيرانه است. هر چند اين روش در مواردي از قبيل تعمير و نگهداري ماشين آلات پذيرفته شده است، در موضـوعي كـه بـا جـان و سـلامت انسانها سر و كار دارد، نبايد به آن بسنده كرد.
عمدتاً در كارگاهها پس از بروز حادثه يا اتفاق، اقدامات اصلاحي براي تامين ايمني يا ازميان برداشتن زمينه حوادث انجام ميشود. بايد در اين راستا جهت گيري فعاليت و مديريت ايمني كارگاهي به شكلي باشد كه در كنار
تعميق فرهنگ و ارزشهاي ايمني در سطوح مختلف كاري از كارگران تا سطوح عالي مديريت، روشهاي پيشگيرانه نيز جاي خود را درفعاليتهاي مختلف كاري باز كنند.
7- نوع و وضعيت خاص كارگاههاي عمراني در مقايسه با ساير فرآيندهاي صنعتي كارخانهاي خـود عامـل بـروز بسـياري ازمخاطرات و مسائل ايمني است. در كارخانجات كارها به صورت دائم و تكراري در خطوط توليد انجام ميشود. اين وضعيت تكراري به مديريت فرصت ميدهد تا به صورت مستمر در بهبود وضعيت و ارتقاي ايمني تلاش كنـد. در حاليكـه در فعاليتهـاي انجـام شـده دركارگاه هاي عمراني به ندرت تكرار ديده ميشود. اين موضوع در ساختمانهاي تجهيز كارگاه به خوبي ديده ميشود كه به دليل موقتي بودن و تخريب آنها در پايان پروژه بسياري از نكات و موارد در آنها ناديده گرفته ميشود.
محيط و فضاي كاري در كارگاههاي عمراني خود منشاء بسياري از خطرات در مقايسه با فضـاهاي بسـته و محفـوظ درساير مشاغل و صنعت ها است. بر اساس آمارهاي موجود مخاطرات ناشي از سقوط از ارتفاع، تصادف بـا ماشـينهاي در حـال حركـت وخطرات ناشي از انفجار كه به دليل ماهيت پروژه هاي عمراني و انجام كارها در فضاهاي باز فاقد اصول ايمنـي و يـا فضـاهاي بسـته زيرزميني اتفاق ميافتند، درصد بالايي از حوادث را در كارگاه هاي عمراني سبب ميشوند.
هزينه هاي مستقيم و پنهان ناشي از ايمني
برخي از پيمانكاران به هيچ وجه در قبال حوادث اتفاق افتاده، احساس مسئوليت نميكنند. آنها اعتقاد دارند كه كار ساخت و سـاز، يك حرفه خطرناك مي باشد و هيچ كاري براي تغييـر آن نمـي تـوان انجـام داد. آنچـه گفتنـي اسـت اينكـه بسـياري از پيمانكـاران ساختماني، مديران كارگاهي و سركارگران ثابت كرده اند كه تلاشهاي ايمني ميتواند منجر به كاهش حوادث شود. لذا در اولـين گـام بايد باور حتمي بودن وقوع حوادث ساختماني كم كم ناپديد شود، هر چند كه ايـن بـاور بسـيار رايـج باشـد.
يـك متخصـص ايمنـي آمريكايي اظهار ميدارد: در سالهاي ابتدايي صنعت ساخت، اين يك باور رايج بـود كـه فـرض شـود، حـوادث بـه ازاي هـر دو طبقـه ساختمان يا هر يك ميليون دلار كار انجام شده يا به ازاي ساختن هر نيم مايل از يك تونل، جان يك نفر را ميگيـرد. در آن زمـان، اين ارقام به طور واقعي در ارزيابي كار لحاظ ميشدند.
دليـل اينكه چرا مديـريت ايمـني موثر براي شركتهاي ساختماني، داراي منفعت و سودمند است، ناشي از هزينه هـاي مسـتقيم و غير مستقيم بالاي حوادث است و مديريت ميتواند اين هزينه ها را كنترل كند.
هزينه هاي مستقيم قابل بيمه هستند. اينها شامل هم هزينه هاي پزشكي و ديگر مزاياي بيمه غرامت از كـار افتـادگي، جراحـت، نقص عضو و فوت كارگران مي باشد و هم بيمه مسئوليت و خسارت مالي را در بر مي گيرد. در دنيا مرسوم است كـه شـركتهاي بيمـه براي دريافت حق بيمه در موارد يادشده مطالبه سوابق ايمني و حوادث شركتها را ميكنند.
هزينه هاي غير مستقيم (بيمه نشده) و پنهان قسمت ديگر و البته بسيار بزرگتر بار مالي است كه به وسيله يك حادثه كوچـك بـه پيمانكار و نهايتاً در ابعاد كلان به كل كشور تحميل ميشود. كاهش بهره وري ،تاخيرات برنامه زمان بندي كار، توان و زمـان مـورد نياز براي امور مربوط به تبعات حوادث، آسيب به تجهيزات و امكانات و هزينه هاي پاكسازي و نوسازي قسمتهاي آسيب ديده برخي از انواع هزينه هاي پنهان مربوط به حوادث مي باشند.
صرفه جويي در هزينه
ملاحظه ميشود كه پيمانكاران، از ديگر هزينه هايشان به دقت و با آخرين جزئيات با خبر هستند، اما از يك هزينه گاهي چند ده ميليون توماني بابت ديه يا غرامت از كار افتادگي (مبلغي كه گاهي از سود كلي يك پروژه كوچك تجاوز ميكند) اطلاع كمـي دارنـد. استدلال آنها اين است كه آنها تصور ميكنند غرامت كارگران از سوي سازمان تامين اجتماعي پرداخت ميشود، در حاليكه بر اسـاس قانون در صورتي كه در حادثه تقصير از طرف كارفرما باشد، سازمان تامين اجتماعي تمام خسارات (انـواع غرامـات و مسـتمري بيمـه شده) را از كارفرما وصول ميكند.
لذا غرامـت كارگـران ماننـد بيمه آتـش سوزي نيست. پيمانكاران بايد خود بار اصلي حـوادث را بـردوش بكشند. به علاوه رقبايي كه حوادث كمتري داشته باشند به طرز معناداري هزينههاي كمتري براي غرامـت كـارگران پرداخـت مي كنند. پيمانكاراني كه درك درستي از بيمه غرامت كارگران داشته و بدانند كه چگونه اين هزينه ها محاسبه ميشـوند در راه بهبـود منافعشان قرار مي گيرند.
هزينه پنهان حوادث
متخصصان ايمني معتقدند رابطه ميان هزينه هاي مستقيم حوادث و هزينه هاي غير مستقيم، شبيه توده هاي شناور يخ در دريا هستند. اگر نوك هرم يا توده يخ شناور، دلالت بر هزينه هاي حق بيمه يا غرامت كارگران دارد، قسمت بسيار بزرگتر پايين كه قابل ديدن نيست، گروه ديگري از هزينه ها است كه پنهان فرض ميشود.
حال سوال اين است :
چقدر اين هزينه هاي پنهان بزرگتر هستند؟
دقيقاً كداميك از هزينه ها مهمتر هستند؟
به طور قطع بدست آوردن اطلاعات درباره هزينه هاي پنهان به آساني بدست آوردن اطلاعات راجع به هزينه هاي پزشكي ومزاياي غرامت كارگران يا مبالغ حق بيمه نيست. هزينه هاي مستقيم در دسترس پيمانكاران ميباشد. پيمانكاران تنها نياز به بررسي سوابقي دارند كه از شركت بيمه برايشان فرستاده ميشود. سوابق هزينه هاي غير مستقيم حوادث بطور معمول نگهداري نميشوند اين توضيح تا اندازهاي نشان ميدهد كه چرا داده هاي بسيار كمي وجود دارد.
هزينه هاي پنهان حوادث نه تنها به ندرت ثبت مي شوند، بلكه بعضي از آنها هم بسيار سخت قابل اندازه گيري هستند. به عنوان مثال، چه نوع برآورد هزينه اي براي لطمه بدي كه در اثر يك حادثه بر اعتبار يك شركت وارد ميشود، بايد در نظر گرفت؟
چگونه كسي ميتواند هزينه از دست رفتن روحيه و بهره وري كاركنان را بعد از چند حادثه شديد، محاسبه كند؟
طبيعي است پاسخ دادن به اين سوالات بسيار سخت ميباشد. براي پاسخ به اين سوالات تحقيقات مفصلي انجام شده است. دريكي از اين تحقيقات در نظر گرفته شد به كمك پرسشنامه و نظرسنجي اين مهم مورد بررسي قرار گيرد.
جمع كردن هزينه هاي حادثه
به منظور محاسبه هزينه هاي حوادث ميتوان متوسط هزينه حوادث پيمانكاران را به صورت درصدي از هزينه هاي مستقيم نيروي انساني نشان داد. اين درصدها به عنوان نمونه در كشور آمريكا به شرح زير اندازه گيري شده است.
هزينه هاي بيمه بطور متوسط تقريباً 8 درصد هزينه هاي مستقيم نيروي انساني ميباشد
هزينه هاي مستقيم ناشي از حوادث، 65 درصد هزينه هاي بيمه برآورد ميشوند ( 35درصد مابقی ، هزینه های اداری و سود شرکتهای بیمه هستند.) كه معادل 5.2 درصد از هزينه هاي مستقيم نيروي انساني ميگردد
هزينه هاي پنهان تقريباً 4 برابر هزينه هاي دعاوي حادثه اي مي باشند. يعني 20.8 درصد هزینه های مستقیم نیروی انسانی.
بنابراين، متوسط هزينه هاي دعاوي به علاوه هزينه هاي پنهان ، 26 درصد هزینه های مستقیم نیروی انسانی می شود.
پس یک پیمانکار 26درصـد هزينه هاي مستقيم نيروي انساني را براي حوادث پرداخت مي كند. جالب است اين هزينه هاي بسيار زياد براي شركتهاي ساختماني، اجتناب ناپذير مي باشند. استفاده موثر از روشهاي مديريت ايمني ساختمان ميتواند هم هزينه هاي بيمه و هم هزينه هاي غير مستقيم حوادث را كاهش دهد.
هزينه هاي يك برنامه مديريت ايمني
حوادث قابل كنترل مي باشند و بحث درباره اين هزينه ها نشان ميدهد كه صرفه جويي قابل ملاحظه اي را مي توان با كاهش حوادث انجام داد. شركتهايي كه هنوز نسبت به ايجاد يك برنامه مديريت ايمني ، سرمايه گذاري زيادي نكرده و يا نسبت به ارتقاء و بازبيني برنامه ايمني فعلي شان اقدامي نكرده اند، شايد با ترديد به اين موضوع بنگرند. آنها بايد بدانند كه صرفه جويي هاي ويژه اي بعد از پرداخت هزينه يك برنامه ايمني موثر، نصيبشان مي شود.
داده هاي جمع آوري شده از يك نمونه مهم از پيمانكاران كه در سايتهاي ساختماني گوناگون در سال1980 کار مي كرده اند نشان مي دهد كه هزينه اداره يك برنامه مديريت ايمني ساختمان و يك برنامه بهداشت كاري معمولاً بالغ بر 2.5 درصد هزينه هاي مستقيم نيروي انساني ميشود…
اين هزينه ها شامل موارد زير ميباشند :
2- برقراري جلسات ايمني 1- حقوق براي كاركنان بخش ايمني، پزشكي و دفتري
3- بازرسي وسايل و تجهيزات 4- جلسات آشنايي 5- بازرسي هاي محوطه
6- تجهيزات حفاظتي شخصي 7- برنامه هاي سنجش بهداشت و سلامت
8- تداركات و تجهيزات گوناگون
این برآورد 2.5 درصدی براي يك برنامه مديريت ايمني ، حتي اقلامي چون جلسات، جعبه ابزار و تجهـيزات حفاظـت شخصي كه بوسيله قانون الزامي مي باشد، شامل ميشود. به اين ترتيب اگر اين اقلام اجباري كه تامين آنها با يا بدون داشتن برنامه ايمني موثر الزامي است از اين هزينه كسر شود، ميتوان انتظار داشت اين هزينه كاهش يابد.
صرفه جويي از يك برنامه ايمني موثر
حال اگر تخمين 2.5 درصدي هزينه هاي مستقيم نيروي انساني براي ايجاد مديريت ايمني در كارگاه در نظر گرفته شود، يك مقايسـه بين هزيـنه هاي استقرار برنامه مديريت ايمني با هزينه هاي حوادث، صرفه جويي قابل توجه ايجاد يك برنامه ايمني خوب را نشان ميدهد. به اين ترتيب حتي با وقوع بهبود 20 درصدي نيز در وضعيت ايمني، اثربخشي به كارگيري تدابير مديريت ايمني در كار كاملاً روشن است.
حوادث كاري در ايران
در كشور ما بررسي وضعيت حوادث كاري طبق قانون كار برعهده وزارت كار ميباشد. از سوي ديگر با توجه به وظيفه قانوني كه بر عهده سازمان تامين اجتماعي در راستاي برقراري مستمري هاي مختلف نظير از كار افتادگي، نقص عضو و فوت براي كارگران وجود دارد همه ساله آماري از طرف اين سازمان به تفكيك هاي مختلف ارايه ميشود.
بر اساس اين آمار در بررسي حوادث اتفاق افتاده در كارگاه ها زمان وقوع حادثه، محل وقوع حادثه، علت وقوع حادثه، نتيجه حادثه، انواع حادثه، جنسيت افراد، سن كارگر، وضع تاهل و نوع كار و فعاليت كارگاه مورد توجه ميباشد.
تفكيك اين موارد به شرح زير است :
زمان وقوع حادثه : نشان دهنده زمان وقوع حادثه برحسب صبح، ظهر، بعد از ظهر و شب ميباشد.
محل وقوع حادثه : به دو گروه داخل كارگاه و خارج كارگاه تقسيم شده است.
علت وقوع حادثه : در هشت علت كلي وسايل بي حفاظ ، وسايل معيوب ، نور ناقص ، تهويه نامطلوب ، لباس خطرناك فقدان اطلاعات و ساير دسته بندي شده اند.
نتيجه حادثه : به يكي از انواع پنج گانه فوت ، از كار افتادگي كلي (66 تا 100 درصد ) ، از كار افتادگي جزئي ( 33 تا 66 درصد ) ، غرامت نقص ( کمتر از 33 درصد ) و بهبود كامل طبقه بندي مي گردد.
اين دسته بندي از آنجا انجام ميشود كه سازمان تامين اجتماعي در قبال هر نتيجه متعهد به ارايه خدمات خاصي است.
انواع حادثه
حوادث به نوزده نوع مختلف تقسيم شده است كه عبارتند از :
سقوط اشياء، سقوط از ارتفاع و لغزيدن، ضربه خوردگي، گيركردن داخل و بين دستگاهها، داخل شدن اجسام در چشم ، داخل شدن اجسام در بدن، حوادث ناشي از جابجايي اشياء ، سوختگي، حوادث ناشي از مواد سوزنده، انفجار و آتش سوزي، ريزش و ماندن زير آوار، تصادف با وسايل نقليه، بريدگي و قطع اعضاء، شكستگي اعضاء، تصادم با اجسام مختلف و سوانح، حواث ناشي از ابزار ماشين، حوادث ناشي از ابزار دستي، برق گرفتگي و ساير
جنسيت : نمايش توزيع جنسي حادثه ديدگان بر حسب مذكر و مونث
سن : توزيع سني حادثه ديدگان در گروههاي 15 تا 19 ساله ، 20 تا 24 ساله و به همين ترتيب تا 65 تا 69 ساله و 70 ساله و بالاتر.
عضو حادثه ديده : مهمترين عضو بدن كه دچار صدمات ناشي از حادثه شده است كه عبارتند از :
جمجمه، مغز، چشم ، صورت، گردن، دست، انگشتان دست، تنه، پا، انگشتان پا، ستون فقرات، تمام بدن و ساير اعضاء
وضعين تاهل : نشان دهنده مجرد يا متاهل بودن فرد حادثه ديده ميباشد
گروه فعاليت اقتصادي حادثه ديدگان : شامل گروه هاي مختلف زير ميباشد :
كشاورزي، جنگلباني، شكار و صيد ماهي ، استخراج معادن ، صنايع مواد غذايي و دخانيات ، صنايع نساجي، پوشاك و كفش ، چوب، كاغذ، مبل، چاپ چوپ پنبه و چرم ، صنايع محصولات شيميايي ، فلزات اساسي، ماشين هاي الكتريكي و غير الكتريكي ، متفرقه در صنايع ، ساختمان ، برق، آب، گاز، بخار، خدمات بهداشتي ، تجارت، بانكداري، بيمه، مستغلات و امور مرتبط ، حمل و نقل، انبارداري و ارتباطات ، خدمات ، فعاليتهاي متفرقه
نتيجه گيري
بر اساس آمار ارايه شده در اين بخش ميتوان گفت سهم قابل توجهي از سوانح و حـوادث شـغلي در كشـورهاي دنيـا در بخـش صنعت ساخت رخ ميدهد و بنابراين براي كاهش اين سهم برقراري ضوابط خاص مديريت ايمني در اين رشته كاري و دقت و الزام در رعايت آنها در كارگاههاي كشور ضروري است.
اين موضوع تقريباً در تمام كشورهاي جهان تجربه شده و ارايه مقررات خاص و ويژه همـراه با بازرسي هاي سختگيرانه ادواري و غيرمترقبه سبب شده است، گام به گام اين حرفه به صورت ايمن تر و قابـل قبـول تـر درآيـد.
بـر ايـن اسـاس هرچـه شـاخص مديريت ايمني كشوري بالاتر است، به همان نسبت وقوع جراحت و مرگ و مير نيز در فضـاي كـاري آن كشـور كمتـر اسـت.همچنـين بـر اسـاس محاسبات اقتصادي اثبات گرديد بر خلاف آنچه به نظر ميرسد، ايجاد و برقراري ايمنـي در كارگاه هـا مـيتوانـد كمـك شـاياني بـه صرفه جويي در هزينه هاي كاري پيمانكاران بنمايد. در عين حال كه در سلامت و بهبود وضعيت كاري سـطح ملـي نيـز تـاثير بسـيارزيادي دارد.
منابع و ماخذ
آيين نامه هاي حفاظت و بهداشت كار، نشر موسسه كار و تامين اجتماعي
مجموعه مقررات كار و تامين اجتماعي، غلامحسين دواني، انتشارات كيومرث
مهندسي ايمني، ايرج محمدفام، نشر فنآوران
دستورالعمل مقررات ايمني، بهداشت و محيط زيست شركت ملي نفت ايران
و …
